Projekt ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, przygotowana przez Ministerstwo Rolnictwa, a procedowany obecnie przez Sejm (druk nr 790) grozi poważną destabilizacją polskiego rynku spożywczego.
Ustawa, w założeniu jej twórców, ma chronić polskich producentów przed wykorzystywaniem przez międzynarodowe sieci sprzedaży, jednak autorzy ustawy nie widzą, że polski rynek żywności w wielu kategoriach jest już zdominowany przez kilku producentów, w większości należących do zagranicznych koncernów. W kategorii jogurtów, piwa, żywności dziecięcej czy karmy dla zwierząt udział pięciu największych producentów wynosi ponad 90%. W kolejnych kilku kategoriach (przetwory, alkohole, żywność w puszkach czy przekąski) udział pięciu największych producentów wynosi ponad 80 %. Tymczasem dystrybucja żywności jest w dużo większym stopniu rozdrobniona. Powoduje to olbrzymią dysproporcję, która w świetle nowej ustawy, zostanie jeszcze powiększona. Dlatego pierwszym z naszych postulatów jest konieczność uwzględnienia w ustawie w katalogu nieuczciwych praktyk stosowanych przez wielkich dostawców wobec nabywców, w szczególności mniejszych.
Przede wszystkim powinny zostać uwzględnione następujące praktyki:
- bezpośrednie lub pośrednie narzucanie cen nadmiernie wygórowanych, odległych terminów dostaw lub innych uciążliwych warunków zakupu towarów;
- bezpośrednie lub pośrednie przerzucanie na nabywcę ryzyka gospodarczego, w szczególności związanego z obrotem produktami o krótkim terminie ważności;
- nieuczciwe wykorzystanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, w szczególności w celu podjęcia negocjacji lub w toku negocjacji z innym kontrahentem;
- nieuzasadniona odmowa podjęcia lub zerwanie rozmów w sprawie nawiązania lub kontynuowania współpracy w zakresie dostaw produktów;
- nieuzasadnione wstrzymanie dostaw przez dostawcę;
- nieuzasadnione rozwiązanie umowy w trybie natychmiastowym i zagrożenie rozwiązaniem umowy w trybie natychmiastowym.
Ustawa, w założeniu twórców, ma chronić mniejszych producentów. Tymczasem możliwość wprowadzenia anonimowych zgłoszeń o wykorzystywaniu przewagi przez sieci handlowe może doprowadzić do wypchnięcia z rynku mniejszych producentów. Duże podmioty, aby zminimalizować ryzyko, będą chciały podpisywać umowy z podobnymi wielkością firmami spożywczymi, by uniknąć potencjalnego zagrożenia skarżenia ich. To może doprowadzić do bankructwa wielu producentów szczególnie mniejszych, likwidacji wielu miejsc pracy i nadpodaży żywności na rynku.
Postulujemy także o wprowadzenie przykładów praktyk pozytywnej współpracy opartych na uzgodnionym już przez producentów i handel katalogu dobrych praktyk takich jak: powiązanie produktów lub usług, które mają na celu zwiększenie ogólnej wydajności lub zrównoważenie łańcucha dostaw oraz przynoszą korzyści konsumentom i obu umawiającym się stronom.
Warto także wspomnieć o całkowicie nieproporcjonalnych karach w tym również działania nieświadome, które mogą doprowadzić do upadku firmy.
Wprowadzenie tych zmian jest niezbędne, aby projekt ustawy stracił swój asymetryczny charakter stygmatyzujący wyłącznie handel zupełnie nie zwracając uwagi na działania wielkich dostawców, którzy często wykorzystując swoją pozycję zaburzają funkcjonowanie relacji w obrocie artykułami spożywczymi.
